Een politieke datum, een geschiedenis van strijd
Lesbian Visibility Day werd op 2 oktober 1982 in Canada in het leven geroepen door een groep lesbische vrouwen uit Québec. Sinds 2008 heeft deze dag zich internationaal gevestigd als een belangrijk moment om de strijd van lesbische personen in de verf te zetten – of ze nu cisgender, transgender, non-binair, agender of genderfluïde zijn.
Dat 26 april elk jaar erkend wordt als Lesbian Visibility Day is niet toevallig. Op 26 april 1993 deed het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten uitspraak in de zaak Lambert v. Wicklund en erkende voor het eerst wettelijk de ouderlijke rechten van een lesbische vrouw in het kader van een scheiding. Dit historisch moment motiveerde activistes om deze datum op te eisen als een dag van zichtbaarheid, verzet en trots.
Hoewel de lesbische strijd vaak wordt geassocieerd met de bewegingen van de 20e eeuw, gaat hun geschiedenis terug tot de Oudheid. De Griekse dichter Sappho, geboren op het eiland Lesbos in de 7e eeuw v.Chr., schreef zinnelijke liefdesverzen voor vrouwen. Haar naam en haar eiland gaven ons de woorden “sapphisch” en “lesbisch”—woorden die door de eeuwen heen zijn gebruikt, misbruikt en herroverd.
Structurele onzichtbaarheid: tussen stilte en seksualisering
De lesbische geschiedenis is er een van voortdurende onzichtbaarheid. Te vaak uitgewist uit dominante verhalen, gemarginaliseerd binnen feministische of LGBTQIA+ bewegingen, en geseksualiseerd voor en door de mannelijke blik. Gedurende de geschiedenis zijn lesbiennes vaak tot zwijgen gedwongen.
Maar deze afwezigheid is geen leegte—het is een politieke constructie. In België, net als elders, manifesteert dit zich door verdwenen archieven, een gebrek aan representatie en de zeldzaamheid van publieke lesbische figuren. Toch hebben vele stemmen zich laten horen: “Wanneer een lesbienne stierf, gebeurde het vaak dat haar familie alle sporen van haar homoseksualiteit uitwiste.” (Marian Lens).
Suzan Daniel: het geheugen van een Belgische pionier
Suzan Daniel, geboren in 1918, was een grondlegger van de homoseksuele beweging in België. In 1953 probeerde ze België te vertegenwoordigen op het eerste internationale congres over homoseksualiteit, maar werd hierin tegengehouden door de Belgische staat. Ze wijdde vervolgens haar leven aan het documenteren van de LGBTQIA+ strijd. Haar archieven vormden de basis voor het Suzan Daniel Fonds in Gent—een waardevol archief voor wie door de dominante politiek werd uitgewist.
Schrijven om te bestaan, schrijven om te strijden
Schrijven is altijd een wapen van lesbisch verzet geweest. Monique Wittig, een sleutelfiguur van het lesbisch feminisme, stelde in La Pensée straight (1980) dat “Lesbiennes geen vrouwen zijn”—een theoretische provocatie die de heteronormatieve orde uitdaagt. Door het weigeren van opgelegde genderrollen opent Wittig een ruimte om het lesbisch bestaan buiten het systeem te denken.
Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan bundelt dichter, schrijver en activist Audre Lorde in Sister Outsider (1984) essays geschreven tussen 1976 en 1984, waarin ze racisme, seksisme, homofobie en machtsstructuren analyseert door de bril van haar ervaring als zwarte, lesbische feminist. Ze herdefinieert erotiek als een diep subversieve krachtbron en belichaamt een intersectionele gedachtegang avant la lettre, die aantoont dat het persoonlijke altijd politiek is.
Zichtbaarheid: tussen viering en waakzaamheid
Zichtbaar zijn is niet alleen bestaan—het is bestaan in veiligheid en zonder voorwaarden. Vandaag de dag ondervinden lesbiennes, vooral zij die geracialiseerd, trans, gehandicapt of in precaire omstandigheden leven, nog steeds geweld, discriminatie en isolement. 26 april is dus meer dan een symbool—het is een oproep tot actie. Een herinnering dat lesbische strijd ook feministisch, antiracistisch, antivalidistisch, antikapitalistisch en dekoloniaal is.
Woorden om anders te spreken, te denken en lief te hebben
Naar aanleiding van de Lesbian Visbility Day zet Amazone lesbische stemmen en denkers in de kijker. Elke maand organiseert de vzw in samenwerking met PAC collectieve lezingen rond feministische werken. De volgende sessie vindt plaats op 24 april en staat in het teken van het boek Le Génie lesbien van Alice Coffin. Lesbische werken beperken zich niet tot liefdesverhalen—ze politiseren verlangen, bevragen normen en brengen stiltes aan het licht. Enkele leestips om te ontdekken of herontdekken:
- À nos désirs, Élodie Font (2023, La Déferlante): een roman die de seksualiteit van lesbiennes verkent aan de hand van getuigenissen, gemengd met de persoonlijke reflecties van de auteur.
- Et l’amour aussi, Marie Docher (2023, La Déferlante): hybride verhalen met fotografie, interviews en poëzie over lesbische liefdes.
- Lesbianisme et féminisme: Histoires politiques, Natacha Chetcuti & Claire Michard (2003, L’Harmattan): een sleutelwerk om te begrijpen hoe het lesbisch zijn werd geclaimd als politieke kracht binnen feministische bewegingen.
- Faite de cyprine et de punaises, Lauren Delphe (2022, iXe): een radicaal en poëtisch boek dat taboes doorbreekt, de marges verkent en een vrije, rauwe en literaire lesbische en gehandicapte stem laat horen.
- Après Sappho, Selby Wynn Schwartz (2024, Gallimard): een roman geïnspireerd op historische lesbische figuren rond het begin van de 20e eeuw. Door fictie, biografie en lyriek te combineren, weeft de auteur een literaire en politieke genealogie van een mythische Sappho tot haar erfgenamen.
- Thank God I’m a Lesbian, Laurie Colbert & Dominique Cardona (1992): een vrolijke en krachtige documentaire over twaalf lesbiennes met diverse achtergronden en nationaliteiten.
- Too Much Pussy!, Émilie Jouvet (2011): een expliciete en politieke documentaire over een queer feministische post-porno tour door Europa.
- Les Reines du drame, Alexis Langlois (2024): een uitbundige en extravagante musicalfilm die een lesbische romance viert in een uitgesproken queer en dramatische esthetiek.
- Voyage au Gouinistan, Christine Gonzalez en Aurèle Cuttat (2022): een podcast op weg naar het Gouinistan! De makers verkennen hun identiteit en nodigen je uit om samen met hen op reis te gaan.
Bronnen
Faustine Stricanne
Stagiaire bij Amazone
